De titel van deze column is ontleend aan het boek Crisis en kaalhoofdigheid van Guus Kuijer (Arbeiderspers, 1983). De thematiek van het boek inspireerde mij. De eerste zinnen luiden als volgt. “Al tobbend en piekerend over het leven overviel mij een klemmende vraag. Waarom vrat in het sprookje van Roodkapje en de boze wolf, de wolf Roodkapje niet meteen op? Waarom eerst dat malle gedoe met die grootmoeder? (‘wat hebt u grote oren, enz.’). Waarom neemt de wolf zo’n geweldige omweg om uiteindelijk tóch zowel Roodkapje als de grootmoeder te verorberen? Antwoord: omdat het gaat om de omweg en niet om het vreten. Stel je voor dat het wel om het vreten ging: ‘er was eens een wolf, die een geweldige honger had. Daarom at hij Roodkapje op en vervolgens haar grootmoeder’ Klaar. Dat is een waardeloos verhaal. Een vleeseter stilt zijn honger. Meer niet. Dat is saai.”

Mijn idee is dat discussiëren over de  AWBZ en de zorgverzekering  vast ook een waardeloos en saai verhaal wordt. Het zou als volgt kunnen gaan. ‘Er is een AWBZ – die kost ruim 22 miljard – daar moet 20% oftewel 4,4 miljard euro vanaf – hoe dat moet  is de werkgroep langdurige zorg aan het onderzoeken – daar komen ze voorjaar 2010 mee naar buiten – tot die tijd kunnen we speculeren waarmee ze zullen komen.’

Klaar. Dat is alles. Een vleeseter stilt zijn honger. Niks aan te beleven.

Ik wil het daarom met u hebben over de omweg. Wat moeten we ons bij die omweg in de langdurige zorg voorstellen? Een voorbeeld uit een aanverwante sector om dat te illustreren. In de Volkskrant van 3 november stelt de voorzitter van de MO-groep Hans Kamps dat de jeugdzorg op de schop moet. Hij begint zijn verhaal echter niet met het vragen van meer geld om daarmee bijvoorbeeld de wachtlijsten weg te werken, en hij houdt ook geen pleidooi voor versterking van de regie in de versnipperde keten. Hij begint zijn verhaal met de slechte positie op de arbeidsmarkt van kinderen die zonder startkwalificatie van school komen. Een op de vier (!)  kinderen in Nederland haalt niet niveau 2 (mbo-2). De discussie over de jeugdzorg moet volgens Kamps gaan over het belang van werk – hét middel bij uitstek om te kunnen participeren in de maatschappij. (Citaat) “Kinderen met problemen hebben het meeste baat bij de verwezenlijking van een zelfstandig bestaan.”(einde citaat)

Interessant verband legt Hans Kamps: meer arbeid leidt tot meer zelfstandigheid leidt tot minder jeugdzorg.

Discussies over de langdurige zorg zouden ook moeten gaan over het verwezenlijken van een zelfstandig bestaan  cq het participeren in de maatschappij – dat kan arbeid zijn (bij verstandelijk gehandicapte jongeren en volwassenen) maar ook wonen ‘zoals thuis’ voor dementerende ouderen. De valkuil en het misverstand dat in de loop van de tijd is ontstaan is dat wij een stelsel hebben ontwikkeld dat iemand in al zijn facetten van zijn bestaan omschrijft vanuit zijn langdurige ziekte en zorgbehoefte. En dat de plek waar die zorgbehoefte het best kan worden aangepakt een instituut is dat daarvoor dan ook een totaalpakket aanbiedt. Kon de grootmoeder van Roodkapje nog ziek zijn en alleen wonen in het bos, grootmoeders van nu liggen in grootschalige verpleeg- en verzorgingshuizen te wachten tot de Jager – met een hoofdletter – hen uit hun lijden verlost.

Een variant op het verband van Kamps: prettig wonen leidt tot grotere gezondheidsbeleving leidt tot minder zorg.

De moraal van dit verhaal. Naar mijn mening moeten we de AWBZ  uiteindelijk helemaal opvreten maar niet meteen maar via de omweg: de kwaliteit van bestaan. Ministeries als Sociale Zaken, VROM  en BiZa (denk aan de gemeente en de WMO) hebben een veel interessanter verhaal te vertellen dan VWS met de platte bezuinigingen op AWBZ en zorgverzekeringswet. De omweg is spannend,  de wolf is leuk – geen fantasieloze veelvraat wiens leven draait om zijn maag – en voor oma vinden we wel een oplossing. Wat let ons dit avontuur aan te gaan?

Ben Stoelinga