Idées reçues zijn uitspraken die je vaak hoort en voor waar worden aangenomen. Gemeenplaatsen die om ontmaskering vragen. Zo is het een wijdverbreid misverstand dat lichte stoornissen altijd weinig gevolgen hebben voor het dagelijks functioneren en omgekeerd dat ernstige stoornissen altijd leiden tot ernstige beperkingen. Zo scoort de sociale fobie ‘blozen’ nauwelijks in de DSM-IV/TR (2000), maar dit fenomeen kan toch heftige angst en sociaal isolement tot gevolg hebben. Het intens verschieten van kleur kan ook niet met een therapie één, twee, drie worden weggenomen. Omgekeerd hoeft bijvoorbeeld schizofrenie – mede door ontwikkelingen in de psychofarmaca en de voorlichting en ondersteuning bij het gebruik – nu veel minder tot ernstige beperkingen in het dagelijks functioneren te leiden dan pak ‘m beet 15 of 20 jaar geleden.

Mijn kantooromgeving is op dit moment van de categorie lichte stoornissen met ernstige gevolgen voor mijn functioneren. Het zijn allemaal dingetjes van niks: als ik op Word klik gaat Outlook open maar niet omgekeerd; de dubbele punt van mijn toetsenbord wordt haakje; mijn kamergenoot heeft geen eigen telefoon en ik daarmee ook niet; een mailbox is niet toegankelijk; mijn agenda loopt vol met andermans afspraken; de kleurenprinter staat op een andere verdieping, uit de telefoon komt onverwacht een stem et cetera. De hulp die ik bij deze lichte stoornissen ontvang, is, gegeven de heftige migratieomstandigheden, alleen maar te loven (dank Monique, dank Piet, dank Arnold, dank…..), maar toch: het beïnvloedt mijn dagelijkse routine en beroepsmatig handelen in aanzienlijke mate. Ik merk bij mezelf een tendens dat bij blozen ‘veiligheidsgedrag’ wordt genoemd. Je probeert heikele situaties te ontlopen in een poging intens ervaren angst en ongemak voor te zijn. Niet meer bellen, niet meer printen, geen afspraken meer maken….

De Caluwé (2006) plaats mijn persoonlijke klachten in het collectivistisch perspectief van de reorganisatie. Reorganisaties verstoren routines en verwachtingen van mensen. Cruciale systemen stoppen ermee en mensen raken daardoor van slag. Ik verlang naar houvast en stabiliteit en ontmoet dilemma’s en diversiteit. Vroemen (2005) heeft het over ‘Kantoorlog’: kantoren zijn slecht in staat mensen gelukkig te maken. Mijn klachten behoren tot de verborgen kosten van veranderen. Volgens Vroemen duurt het wel 5 jaar voordat een verandertrauma goed en wel verwerkt is. Met mijn veranderhistorie zou dat een veelvoud daarvan worden.

Ik geloof dat het bij ons niet zo’n vaart zal lopen. Wij kennen immers de handboeken en wij gaan alles op alles zetten om een arbeidsgeschikt kantoor te worden, met mogelijkheden voor ‘zinloze nieuwsgierigheid’, zelfordening, zoeken naar synergie en het creëren van vaardigheidscoalities, om enkele begrippen uit de verandermantra te noemen.

Ik ga er enthousiast van blozen – uit blijdschap, dat wel.

Ben Stoelinga

• Het Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (kortweg DSM) is een Amerikaans handboek voor diagnose en statistiek van psychische aandoeningen dat in de meeste landen als standaard in de psychiatrische diagnostiek dient. De huidige versie (uit 2000) is een tekstrevisie van de vierde editie, aangeduid als DSM-IV-TR.
• Leon de Caluwé, Hans Vermaak, Leren Veranderen – een handboek voor de veranderkundige. Tweede geheel herziene editie, Kluwer, 2006.
• Martijn Vroemen, Kantoorlog – de strijd tussen zingeving en vervreemding. Scriptum, 2005.