Ik beweeg meer dan ooit, eet heel gezond, rook al jaren niet meer en zelfs mijn alcoholgebruik is de laatste tijd bescheiden te noemen – om met Gerard Reve te spreken: “ik drink niet meer dan strikt noodzakelijk is”.  Maar ‘weer gaan roken’ en ‘meer gaan drinken’ is al lange tijd mijn voornemen in het geval dat ik – God verhoede het! – door omstandigheden in een verpleeg- of verzorgingshuis moet worden opgenomen. Afzien ten behoeve van een gezond leven kan ik dan volstrekt gerechtvaardigd achter me laten. Dikke kans echter dat tegen die tijd Alzheimer beide voornemens uit mijn geheugen heeft gewist, terwijl het verlangen nog steeds een meer dan sluimerend bestaan leidt. Via een wilsbeschikking zal ik daarom – nu kan het nog – de buitenwereld duidelijk maken dat het actief aanreiken van genotmiddelen op het moment suprême daadwerkelijk voor mij aan de orde is, geserveerd (in zorgjargon: toegediend) tot mijn dood er – hopelijk snel – op volgt.

Maar hoe zal het personeel in het verpleeghuis tegenover zo’n wilsbeschikking staan?

Om een niet meer te achterhalen reden, was ik onlangs weer eens op de website van mijn laatste werkgever. Ongeschreven regels in de zorg hinderen de patiënt las ik in zijn blog. Dat was me al langer bekend, maar de remedie ‘ontregelend vragen’ had onmiddellijk mijn belangstelling. Op mijn voormalige werkplek praktiseerde ik deze stijl van vragen enthousiast – “hebben we ‘V. Versnelt’ eigenlijk al eens geëvalueerd?”- en het is duidelijk: die stijl werd me toen niet altijd in dank afgenomen. Maar goed, nu wordt het van hogerhand aangemoedigd, in ieder geval als oefening voor het personeel van het verpleeg- en verzorgingshuis. De bloggende bestuurder stelt: “De kunst van goed luisteren is ook de kunst van goed vragen, zonder normatief kader” Mij lijkt dat ook het goed (of ontregelend) vragen altijd een normatief kader bevat. Dat is: een idee wat norm(aal) zou moeten zijn en wat niet en hoe nieuwe regels en nieuwe vanzelfsprekendheden er uit kunnen zien. Want zonder regels kunnen we niet  – alleen moeten ze (wel) een goede afspiegeling zijn van de situatie zoals we die wensen. Om die normativiteit te illustreren, citeer ik een van de reacties op de blog waarbij een collega de volgende situatie schetst.

schijf van vijf

“In een training ‘vraaggerichte zorg’ gaf een verzorgende het probleem aan van een meneer die niet met drank kon omgaan. Hij mocht drank in zijn koelkastje bewaren, maar hij dronk meer dan gewenst. Zij stelde voor om voor alle cliënten drank in hun koelkast te verbieden (nieuwe regel erbij!). Ik vroeg haar “wil je nu voor alle andere mensen de drank verbieden omdat één persoon er volgens jou niet goed mee kan omgaan? (ontregelende vraag) Weet je wat de reden is dat deze ene meneer veel drinkt?” Dit zette het thema ‘drankgebruik’ meteen op scherp. Een nieuwe regel voor drankgebruik is toen achterwege gebleven.”

Op de interventie zelf is weinig af te dingen. Maar met mijn wilsbeschikking dan naast me op het nachtkastje vraag ik me  af of ik zelf met deze ontregelende situatie gelukkig zal zijn. Zal de vraaggerichte zorg mijn diepste verlangen eerbiedigen om welk genotmiddel dan ook in zelf te bepalen hoeveelheden tot mij te nemen? Waardeer ik überhaupt persoonlijke aandacht voor de motieven waarom ik dat wil of volstaat een simpele vingerwijzing naar het A4’tje op het nachtkastje? En hoe verhoudt de norm ‘niet meer dan gewenst’  (wiens wens?) zich tot de door mijzelf te bepalen norm ‘niet meer dan strikt noodzakelijk’?

Waarmee ik maar wil zeggen: hoe voorkomen we dat de ontregelende vraag (hoe goed het initiatief ook is bedoeld) binnen de institutionele context blijft en deze zelfs versterkt? Komen er ooit – als alternatief voor die verdomd kleine kluisjes – grotere koelkasten? En is er dan ook personeel dat met veel plezier de dozen rumbonen aansleept, de flessen rode wijn ontkurkt en de ene na de andere joint voor mij aansteekt?

Zo mooi kan verpleeg-thuiszorg zijn en ook zo wenselijk!

Ben Stoelinga, april 2013 (670 woorden)

www.benstoelinga.nl